Kiểm tra mối hàn được xem là phân đoạn quan trọng không kém việc hiểu về các kỹ thuật hàn điện nhằm xác định có đưa vật liệu hàn vào sử dụng không. Các phương pháp kiểm tra mối hàn còn được áp dụng để đánh giá và phân loại tay nghề của người thợ hàn. Vậy, các phương pháp được áp dụng là gì? Có mấy loại mối hàn? Song Mã Việt sẽ giải đáp thắc mắc của bạn ngay sau đây!

Xem thêm:

  • Hàn là gì ? Các ứng dụng của hàn trong đời sống?
kiểm tra mối hàn
Các phương pháp kiểm tra mối hàn

1. Kiểm tra mối hàn bằng phương pháp phá hủy

Có mấy loại mối hàn
Kiểm tra mối hàn bằng phương pháp phá hủy

Kiểm tra mối hàn bằng phương pháp phá hủy là phương pháp sử dụng tác động cơ học hoặc hóa học để kiểm tra độ bền cũng như tính chất cơ học của mối hàn.

Để thực hiện cần phải lấy các mẫu thử cắt ra từ mối hàn sau đó kiểm tra thực tế.

Kiểm tra phá hủy là tên gọi chung của các phương pháp cơ bản sau:

  • Kiểm tra hóa học.
  • Kiểm tra ăn mòn.
  • Kiểm tra kim loại học.
  • Thử độ kéo, uốn, độ dai va đập, độ cứng,…

Mục đích của việc kiểm tra phá hủy này là xác định được đặc tính cơ học của liên kết hàn để so sánh cơ tính của kim loại cơ bản. Từ đó, ta cũng có thể đánh giá được trình độ tay nghề của người thợ hàn một cách chính xác nhất.

Xem thêm:

1.1 Kiểm tra cơ tính của mối hàn

Việc kiểm tra cơ tính mối hàn nhằm so sánh cơ tính của mối hàn với kim loại cơ bản. Tùy vào yêu cầu kỹ thuật cũng như khả năng thiết bị kiểm tra, quy trình hàn được sử dụng mà bạn có thể sử dụng một trong các phương pháp kiểm tra mối hàn là kiểm tra thử kéo, thử uốn hoặc kiểm tra độ dai va đập. Bạn cũng có thể kết hợp các phương pháp kiểm tra với nhau.

Để kiểm tra cơ tính của mối hàn thì bạn sử dụng các mẫu kim loại được cắt ra từ liên kết hàn và dùng các phương pháp kiểm tra thử kéo, thử uốn hoặc va đập để xác định cơ tính mối hàn.

1.2 Kiểm tra cấu trúc của mối hàn

Có 2 phương pháp kiểm tra cấu trúc của mối hàn là kiểm tra thô và kiểm tra cấu trúc tế vi.

Kiểm tra thô: Thực hiện kiểm tra cấu trúc mối hàn trực tiếp với các mẫu thử được cắt ra từ mối hàn, mài bóng và tẩy sạch bằng dung dịch axit nitric 25. Sau đó dùng kính lúp hoặc quan sát bằng mắt thường. Mũi khoan lấy mẫu có đường kính rộng hơn chiều rộng của mối hàn 3mm để lấy cả phần kim loại cơ bản và kim loại mối hàn.

Kiểm tra cấu trúc tế vi: Sử dụng kính lúp có độ phóng đại lớn từ 100 lần đến 500 lần để quan sát và xác định được chính xác chất lượng của mối hàn.

2. Kiểm tra mối hàn bằng phương pháp không phá hủy

phương pháp kiểm tra chất lượng mối hàn
Kiểm tra mối hàn không phá hủy

Kiểm tra mối hàn bằng phương pháp không phá hủy là phương pháp kiểm tra mà sản phẩm mối hàn không bị phá hủy hoặc không ảnh hưởng đến kết cấu nên có thể trực tiếp kiểm tra trên sản phẩm hàn.

Có nhiều phương pháp kiểm tra không phá hủy, tùy từng trường hợp và yêu cầu cụ thể mà ta có thể lựa chọn phương pháp thích hợp.

2.1 Kiểm tra mối hàn bằng cách quan sát

Kiểm tra mối hàn bằng cách quan sát đòi hỏi người thợ hàn phải có tay nghề cao và kinh nghiệm làm việc lâu năm để nhận biết chất lượng mối hàn bằng mắt thường hoặc sự trợ giúp của kính phóng đại.

2.2 Kiểm tra mối hàn bằng mắt thường

Thực hiện sau khi dùng dụng cụ loại bỏ lớp xỉ hàn, dùng mắt quan sát và phát hiện các khuyết tật lớn xuất hiện trên mối hàn.

Kiểm tra trước khi hàn

  • Kiểm tra bản vẽ, các tiêu chuẩn đặt ra cho liên kết hàn
  • Kiểm tra chứng chỉ vật liệu được sử dụng có đủ và phù hợp với yêu cầu không.
  • Kiểm tra gia công gá lắp, khe hở và mép vát có đúng với thiết kế không.
  • Kiểm tra độ sạch của liên kết hàn

Kiểm tra trong khi hàn

  • Kiểm tra các thông số của quy trình hàn.
  • Loại vật liệu hàn tiêu hao.
  • Nhiệt độ nung nóng trước khi hàn (nếu được yêu cầu).
  • Vị trí hàn và chất lượng bề mặt vật hàn.
  • Trình tự hàn.
  • Xử lý các mối hàn đính và vệ sinh giữa các lớp hàn.
  • Kích thước liên kết hàn.
  • Nhiệt độ và thời gian xử lý nhiệt sau khi hàn.

Kiểm tra sau khi hàn

  • Làm sạch bề mặt liên kết hàn (bề mặt mối hàn và vùng kim loại cơ bản)
  • Quan sát kỹ bằng mắt thường hoặc bằng kính lúp
  • Kiểm tra kích thước của mối hàn so với bản vẽ thiết kế.
Kiểm tra mối hàn bằng mắt thường
Kiểm tra mối hàn bằng mắt thường

2.3 Kiểm tra bằng cách sử dụng kính phóng đại

Đối với các khuyết tật nhỏ, khó có thể kiểm tra mối hàn bằng mắt thường thì có thể sử dụng kính phóng đại để kiểm tra.

Kiểm tra bằng cách sử dụng kính phóng đại
Kiểm tra mối hàn bằng cách sử dụng kính phóng đại

2.4 Kiểm tra mối hàn bằng dưỡng

Dùng các dưỡng (mẫu) đã chế tạo sẵn theo các tiêu chuẩn để ướm vào mối hàn. Phương pháp này chỉ có thể kiểm tra được chiều rộng và chiều cao của mối hàn.

2.5 Phương pháp kiểm tra mối hàn bằng siêu âm

Các phương pháp kiểm tra mối hàn
Phương pháp kiểm tra mối hàn bằng phương pháp siêu âm

Sóng siêu âm là dạng sóng âm thanh dao động đàn hồi trong môi trường vật chất nhất định, khi truyền qua biên giới giữa các môi trường vật chất khác nhau sóng siêu âm sẽ bị khúc xạ hay phản xạ trở lại.

Dựa vào đặc tính đó, người ta đã chế tạo được các loại máy dò siêu âm để phát hiện các khuyết tật nằm sâu trong lòng kim loại.

Phương pháp này kiểm tra mối hàn bằng chùm sóng siêu âm chiếu vào mối hàn thông qua đầu phát. Theo nguyên lý sóng siêu âm sẽ đi qua môi trường đồng nhất và phản xạ trở lại. Đầu thu và thiết bị hiển thị sóng phản xạ trở lại sẽ cho ta biết mối hàn có khuyết tật hay không.

2.6 Kiểm tra mối hàn bằng phương pháp chiếu xạ

Các phương pháp kiểm tra mối hàn đơn giản
Kiểm tra mối hàn bằng phương pháp chiếu xạ

Dùng các tia X, tia Gamma để xuyên qua mối hàn, sau đó phát hiện các khuyết tật nhờ các vết sẫm xuất hiện trên tấm phim ở phía sau. Phương pháp này cho phép phát hiện được tất cả các loại khuyết tật trừ các vết nứt vi nhỏ.

2.7 Kiểm tra bằng chất lỏng thẩm thấu

Đây là phương pháp kiểm tra mối hàn bằng việc sử dụng các chất lỏng có khả năng thẩm thấu vào mối hàn nhờ tác động của lực mao dẫn lên các mối hàn chứa khuyết tật.

Để kiểm tra cần có chất liệu màu (thường áp dụng màu trắng) để phết lên một phía của đường hàn. Chất lỏng thẩm thấu sẽ có màu khác (thường là màu đỏ) được phết lên phía còn lại của đường hàn.

Kiểm tra bằng chất lỏng thẩm thấu
Kiểm tra mối hàn bằng chất lỏng thẩm thấu

Sau một thời gian đợi thẩm thấu, nếu vệt màu trắng xuất hiện các dấu màu đỏ chứng tỏ mối hàn có khuyết tật.

Phương pháp này có tính ưu việt là đơn giản, dễ thực hiện, phát hiện được cả các khuyết tật nhỏ không quan sát được bằng mắt thường một cách nhanh chóng, tuy nhiên nó không phát hiện được những khuyết tật nằm bên trong của liên kết hàn và chiều sâu của khuyết tật.

2.8  Kiểm tra bằng phương pháp bột từ

phương pháp kiểm tra mối hàn
Kiểm tra mối hàn bằng phương pháp bột từ

Dùng bột sắt từ rắc trong trường của nam châm tự nhiên hay điện từ thì nó sẽ phân bố theo quy luật của các đường sức từ.

Quy luật này trước tiên phụ thuộc vào sự đồng nhất của cấu trúc sắt từ, nếu như trên đường đi các đường sức từ gặp phải các vết nứt, khe hở… thì quy luật phân bố của các đường sức từ thay đổi so với những khu vực khác do có sự khác nhau về độ thẩm từ.

Phương pháp kiểm tra mối hàn bằng bột từ được áp dụng cho các vật liệu từ tính có thể phát hiện các rạn nứt bề mặt dù rất nhỏ, các khuyết tật ở dưới bề mặt, bao gồm: rạn nứt bề mặt ở mối hàn và vùng ảnh hưởng nhiệt, sự nóng chảy không đủ, các rạn nứt phía dưới bề mặt, rỗ xốp lẫn xỉ và độ ngấm mối hàn không đầy đủ.

2.9 Kiểm tra độ kín của phương pháp hàn

Kiểm tra độ kín bằng áp lực khí

Cách kiểm tra độ kín của mối hàn bằng áp lực khí như sau:

  • Bịt kín các khi tiết của mối hàn
  • Cho khí vào bên trong mối hàn ở một áp suất nhất định
  • Bôi xà phòng ở mặt ngoài, nơi nào có bong bóng xà phỏng nổi lên thì chỗ đó bị rò rỉ

Kiểm tra độ kín bằng áp lực nước

Cách kiểm tra độ kín của mối hàn bằng áp lực nước như sau:

  • Bơm nước vào kết cấu hàn cần kiểm tra, áp suất phải cao hơn áp suất thông thường từ 1.5 đến 2 lần
  • Hạ áp suất làm việc rồi kiểm tra xung quanh mối hàn xem có hiện tượng rò rỉ hay không
  • Với những kích thước lớn như thùng phi chứa nước thì chỉ cần bơm nước vào và quan sát trên 8h đồng hồ là đã biết được mối hàn có kín hay không

Kiểm tra độ kín bằng phương pháp tạo chân không

Các dụng cụ cần chuẩn bị như: nước xà phòng, hộp chân không, máy bơm hút chân không, đường ống dẫn khí

Quy trình kiểm tra mối hàn như sau:

  • Bôi xà phòng lên vùng cần kiểm tra
  • Đặt hộp chân không lên
  • Dùng bơm hút chân không để hút chân không trong buồng kín này
  • Áp suất chênh lệch nên không khí sẽ chui qua các lỗ hở vào buồng thiết kế
  • Quang sát hộp chân không và tìm vị trí khuyết tật theo sự xuất hiện của các bọt khí nổi lên từ lớp bọt xà phòng.

3. Tại sao nên chọn phương pháp kiểm tra không phá hủy?

Chất lượng và giá cả là hai yếu tố hàng đầu quyết định sức cạnh tranh của một sản phẩm công nghiệp. Phương pháp kiểm tra mối hàn không phá hủy giúp đảm bảo về chất lượng và chi phí. Các ưu điểm so với phương pháp phá hủy có thể kể ra như sau:

  • Phương pháp kiểm tra không phá hủy không làm ảnh hưởng đến khả năng sử dụng của mẫu kiểm tra sau này.
  • Phương pháp có thể kiểm tra 100% vật kiểm và đảm bảo 100% sản phẩm xuất xưởng đạt chất lượng.
  • Dễ dàng phát hiện những khuyết tật từ khâu chế tạo để loại bỏ các bán thành phẩm, tiết kiệm chi phí.
  • Kiểm tra không phá hủy cũng được sử dụng rộng rãi để đánh giá độ toàn vẹn của các sản phẩm, công trình công nghiệp đang hoạt động. Nhờ sớm phát hiện sai sót nên kịp thời có những biện pháp khắc phục, giúp tiết kiệm được chi phí sửa chữa.
  • Là công cụ quan trọng trong nghiên cứu chế tạo vật liệu mới, tối ưu h.óa các quy trình sản xuất, quy trình hàn thông qua các thử nghiệm, phát hiện các sai sót trong thiết kế, vật liệu, sản phẩm, đảm bảo các tiêu chuẩn kiểm tra chất lượng mối hàn.

Tùy thuộc vào mục đích sử dụng để lựa chọn kiểm tra mối hàn bằng phương pháp phá hủy hay không phá hủy. Hy vọng bài viết trên đây giúp bạn hiểu rõ về các phương pháp cách thức kiểm tra mối hàn và ưu, nhược điểm của chúng. Nếu có bất kỳ thắc mắc nào, hãy liên hệ ngay với Song Mã Việt để được hỗ trợ nhé!

Trả lời

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *

HOTLINE: 1900 63 67 80
Contact Me on Facebook
Contact Me on Zalo